๑۩۞۩๑ مرغملک آنلاین ๑۩۞۩๑

بـِن یکی از شهرهای استان چهارمحال و بختیاری ایران است. این شهر در بخش بن از توابع شهرستان شهرکرد قرار دارد. بن تا شهرکرد بیست و پنج کیلومتر فاصله دارد. جمعیت این شهر در سال ۱۳۸۵، برابر با ۱۱٫۶۹۹ نفر بوده‌است. از قدیمی ترین محلات این شهر می‌توان به محله بازار قدیم واقع در جوار سیل بند مرکزی شهر، محله قوزی (qoozei)یا سایه کوه، تپه سیاه (قرا یال)و قبرستان قدیم اشاره نمود. این شهر دارای چشم اندازهای زیبایی از کوهستان بلند شمال شهر و همچنین دارای مزارع گندم و جو دیم و آبی و نیز باغات فراوان انگور، مرکبات، گردو و بادام است.

 مردم‌شناسی

مردم شهر بن به زبان فارسی و ترکی تکلم می‌کنند.برخلاف شهرها و روستاهای مجاور که به لهجه ترکی قشقایی تکلم می‌کنند به چند دلیل می‌توان گفت که لهجه مردمان این قوم لهجه‌ای بینابین لهجه ترکی آذری و زنجانی است.۱- برخی واژگان و اصوات در این لهجه وجود دارد که در گویش آذری و زنجانی وجودداشته ولی درگویش قشقایی نیست مانند:اصوات ؤ و ؤؤ مثال: سؤز به معنای سخن یا کؤؤل به معنای خاکستر که در گویش قشقایی "سز" و "کیل" خوانده می‌شود.همچنین بسیاری از کلمات و اسامی. ۲- وجود ضرب المثل‌ها و اشعار عامیانه رایج در فرهنگ عامه اهالی این شهر که همان ضرب المثل‌های لهجه آذری است. ۳- وجود حکایتها و داستانهای عاشقانه اسطوره‌های فرهنگ آذری مانند افسانه‌های "کرم و اصلی" "ریحان سردار""کور اوغلی" و …. در این شهر باغداری و دامپروری رواج فراوان دارد .اراضی و باغات دشت بن که یکی از بزرگترین دشتهای استان است ازطریق بیش از ۱۵۰ رشته قنات و ۷۰ حلقه چاه نیمه عمیق و عمیق مشروب می‌شود. تالاب بن که به گرداب مشهور است از جاذبه‌های گردشگری این شهر می‌باشد. شهر بن از لحاظ قدمت و ساختار بسیار قدیمی می‌باشد. کارخانجات مهمی در بن بدست مهندسین فرنگ رفته این شهر که تمایل به ساخت شهر خویش دارند افتتاح شده‌است که از بزرگ‌ترین انها کارخانه گازکربنیک (CO2)وسنگبری زاینده رود و... این شهر است. از مراکز سیاحتی و زیارتی بخش بن امامزاده باباپیر احمد ، امامزاده سید محمد بارده ،امامزاده سید بهاالدین محمدشیخ شبان ، حاشیه سد زاینده رود ، باغهای حاشیه رودخانه زاینده‌رود، گونی‌باغ، قاراتینگه ، ماقارآشنا، آق بولاغ چینه و … است.

 زادگاه میرزا حبیب دستان بنی

بن زادگاه میرزا حبیب دستان بنی معروف به میرزا حبیب اصفهانی است. وی خطاط، نویسنده و مترجم بزرگی در عصر خویش بود و نخستین دستور زبان فارسی را به رشته تحریر درآورد.

                              دیار بیدار                   " میلاد حیدری بنی "

در سال ۱۷۲۲ م / ۱۱۳۵ه / ۱۱۰۱ ش، بیابان نشینانی نه از نژاد عرب و ترک بلکه از ایرانیان سنی مذهب طاغی به ایران دوران صفوی هجوم برده و پس از ماه‌ها محاصره اصفهان ، این شهر را تصرف کردند و طومار سلسله صفویه را در هم پیچیدند. اعتقاد به خرافات رایج ، شکنندگی در برابر نفوذها ، بزدلی و بی ارادگی در هنگام بروز بحران توسط شاه سلطان حسین ، باعث شد که دولت صفوی با سرعت سقوط کند. از صدمات یورش افغانان همین بس که ، هر آنچه به ظاهر از صنایع غربی در ایران به تدریج رایج می‌شد به باد فنا رفت .افاغنه که به دنبال وسعت بخشیدن به تصرفات خود در اطراف پایتخت بودند ، با دلیرانی ده نشین در اطراف پایتخت روبرو شدند . از جمله این دهکده‌ها می‌توان به دهکده بزرگ بن * ( در جنوب اصفهان ) و گز ( در شمال آن ) اشاره کرد . البته به جز شهر بن ، شهرهای یزد ، کاشان و قمشه ( شهرضا ) نیز با افغان‌ها نبردهایی کردند. اما شهرها و روستاهای اطراف پایتخت دلبستگی خاصی به مقر حکومتی و شاه ایران داشتند و چون طبعا نزدیکی به پایتخت سبب رونق اقتصادی ، فرهنگی و ایجاد امنیت و آبادانی می‌شد و تعصب شیعه آنان به مراتب بیشتر بود ، از افغانی‌های سنی مذهب و غارتگر و مخل امنیت بیزار بودند ، و وظیفه خود می‌دانستند که علاوه بر دفاع از جان و مال و ناموس خود با مقاومت و نبرد با آنان هم به محاصره شدگان روحیه بخشند.

لارنس لاکهارت که درباره انقراض صفویان ، تحقیقات جامعی کرده‌است ، می‌نویسد : « دهکده بزرگ گز در مقابل افغان‌ها مقاومت کرده بود ولی افاغنه سال بعد موفق شدند توسط معبری به مرکز دهکده ، آن جا را تصرف کنند ( لاکهارت ، ۱۳۸۳ ، ۱۷۸ ). او که به شجاعت مردم بن معترف است همچنین آورده‌است : شکست‌های پی در پی که سرداران صفوی خورده بودند ، چنان روحیه ایرانی‌ها را خراب کرده بود که اکثرا از دیدن افغان‌ها وحشت زده می‌گریختند ، به استثنای مردم شجاع قزوین و بن اصفهان که پایداری کردند ( همان ، ص ۲۸۱ و نراقی ، ۱۳۸۷ ، ص ۷۱ ). همچنین در سفرنامه کروسینسکی ، منظور از قصبه بنی ، همان دهکده بن است .« مردم قریه بزرگ بن ، نه در مدت محاصره و نه پس از سقوط آن ، در برابر افغانان سر تسلیم فرود نیاوردند و تمام دستجات افغانی را که از طرف محمود برای سرکوبی مردم گسیل گشته بود ند ، منهزم کردند » (پطروشفسکی ، ۱۳۴۶ ، ص ۶۲۱ ) . « آنان تمام حملات افاغنه را دفع و عده‌ای از آن‌ها را اسیر کردند و سیصد نفر را به قتل رساندند » ( لاکهارت ، ص ۱۴۶ ). بنابر نوشته کروسینسکی که این هنگام در ایران بوده ، « در میان مقتولین ، برادر کوچک محمود و پسر عمو و پسرخاله و چند نفر از بزرگان افغان بودند. او ادامه می‌دهد : افاغنه را که دریای انتقام به جوش آمد ، با یکدیگر نشستند و قران را در میان آورده ، به اتفاق هم قسم خوردند و هر چه اسیر قزلباشیه بود به قتل آوردند»( کروسینسکی ، ۱۳۶۳ ، ص ۵۹ ). « از آن جا که افغان‌ها با وحشیگری عدهای از کشاورزان را از دم تیغ گذرانده بودند ، مردم بن اعلام داشتند که اسرای افغانی را خواهند کشت . وقتی محمود از این خبر آگاهی یافت ، قاصدی به نزد شاه سلطان حسین فرستاد و از او تقاضا کرد برای نجات اسیران اقدام کند . شاه نیز پذیرفت ، ولی فرستاده او وقتی به بن اصفهان رسید که تمام اسرا کشته شده بودند . اگر مردم اصفهان دارای همان شجاعت کشاورزان بن بودند ، محاصره شهر ، صورت دیگری به خود می‌گرفت » ( لاکهارت ، ص ۱۴۶ ) . چون محمود افغان نتوانست به آبادی نفوذ کند ، دست به محاصره زد . محمود افغان در طول محاصره ، اقدام به پر کردن قنات‌ها و کانال‌ها نمود . زد و خورد بین مردم بن و افغان‌ها به درازا کشید در مدت محاصره مردم بن با جنگ‌های چریکی ضربات مهلکی به پیکره سپاه محمود وارد کردند و نبردهای خونینی میان آن‌ها در گرفت به گونه‌ای که در یکی از نبردها در محلی که بعدها به نام نالا درسی ( دره ناله ) شهرت یافت ، تا چند روز ادامه یافت و این دره خلق شد از ناله افغان‌هایی که تیغ غیرت مردان بن بر سینه شان نشست. با اینکه افغان‌ها علاقمند به نبرد در دشت‌ها و دره‌ها بودند اما یاغیان ناچار شدند به ارتفاعات این شهر پناهنده شوند، از جمله کوه بزرگی که بعدها به نام آنان نامگذاری شد و اقدام به ساختن قلعه‌هایی کوچک نمودند. « سرانجام سردار افغانی با روستائیان بن اصفهان صلح شرافتمندانه‌ای منعقد کرد . محمود که مایل بود بهانه‌ای به دست آورده پیمان صلح را نقض و مردم بن اصفهان را قلع و قمع کند ، جاسوسان خویش را مخفیانه به آن قریه اعزام کرد و آن‌ها را مامور ساخت کاری کند که مردم قریه ، نخست پیمان را بشکنند ، ولی روستائیان قریه جاسوسان را خفه کرده جنازه آنان را نزد محمود فرستادند » (پطروشفسکی ، ص ۶۲۱ ) . بعد از ظهور نادر، او به همراه مردم ، با توپ‌های جنگی به پناهگاه‌های افغان‌ها شلیک کرد که آثار آن بر کوه افغان برجا مانده‌است از جمله حفره‌ای بزرگ و فروریختن صخره‌ها ، که به خوبی مبین برخورد گلوله توپ است. افاغنه چاره را در این می‌دیدند که به نقاط مرتفع تر بروند و اقدام به کندن پلکان بلندی نموده اند( که امروزه به پلکان تاریخی افغان معروف است) تا از شر گلوله توپ‌ها در امان باشند و در نهایت آنان را وادار به فرار کرد . هر چند صفویان ، خود مسبب این شورش بودند اما روا نبود که افغانان که به قصد انتقام جویی از دربار ، آرامش و آبادانی را از مردم سلب کرده بودند ، این گونه ترکتازی کنند . خصوصا اینکه آنان پس از پیروزی در جنگ گلون آباد و تصرف اصفهان ، مدام به پیروان شیعه دشنام می‌دادند. قصبه بن که در بین کوههای مرتفع قرار دارد مکان مناسبی برای پناه گیری و جنگ‌های چریکی بوده‌است و اگر طهماسب به این مکان که به اصفهان نزدیک بود ، به اینجا پناهنده می‌شد ، امکان داشت حوادث به گونه‌ای دیگر رغم بخورد و افاغنه‌ای که اصفهان را محاصره کرده بودند از ناحیه جنوب پایتخت دچار مشکل شوند علت اینکه در منابع کمتر به این مدافعان پرداخته‌اند این است که انقراض سلسله مقتدر صفویه ، برای آنان مهیج تر بود تا دفاع روستائیان گمنام .

شهر بن اینک در ۲۵ کیلومتری شمال شهرکرد و ۹۰ کیلومتری جنوب اصفهان قرار دارد .

شهر مذهبي بن در  26 كيلومتري شمال غربي شهركرد واقع شده است ، از شمال به زاينده رود از جنوب به وردنجان . تومانك وهرچگان ، از شرق به سامان . چم خليفه و از غرب به روستاي لارك و شيخ شبان محدود است .

شهر بن در حاشيه جاده اي قرار دارد كه شهركرد مركز استان را به سد زاينده رود و از آنجا به داران و از طرف ديگر به استان مركزي متصل مي سازد اين شهر بر روي عرض جغرافيايي 32در 33درجه و طول جغرافيايي 45 در 50 درجه قرار گرفته است و ارتفاع آن از سطح دريا 2200متر مي باشد .

وجه تسمیه بن :

شهر بن از جمله شهرهاي قديمي چهارمحال و بختياري است در افواه اين گونه به جا مانده كه قبل از آنكه شهر در اين محل ايجاد گردد اجداد و ساكنان فعلي در ادامه دره اي كه هم اكنون شهر در آن موجود است و در نزديكي امام زاده  بابا پير احمدساكن بوده اند از طرف ديگر با توجه به اين كه شهر بن از جمله شهر هايي است كه به دليل مقاومت مردم آن در مقابل افغانها سقو ط نمي كند مي توان يقين پيدا كرد كه اين شهر در آن زمان از جمله نقاط آباد منطقه  چهار محال بختياري بوده است .

توجه در ريشه لغوي و وجه تسميه شهر بن نيز تا حدودي واقعيت را روشن      مي سازد . افراد مسن وسالخورده در مورد وجه تسميه بن مي گويند شهر بن ازنظر موقعيت جغرافيايي در محدوده اي در بين حوزه نفوذ خوانين بخنتياري و خوانين قشقايي بوده و از اين نظر به بين معروف بوده كه به مرور كلمه بين به بن تغيير يافته است .

بعضي ديگر معتقد هستند .كلمه بِن از لغت بُن به معني ريشه آمده است بدين معني كه چون شهر بن در دامنه كوه قرار گرفته در قديم مي گفتند شهري كه در بُنِ كوه قرار گرفته است .

آن گونه كه مي گويند ابتدا مردمان براي كشاورزي در 7كيلومتري بن منطقه اي بنام يوقوش را انتخاب مي كنند و به كشاورزي مشغول مي شوند و كم كم به طرف غرب مي روند تا در منطقه اي كه اكنون وجود دارد اسكان پيدا مي كنند شهر بن از طرف شمال به تپه قارايال از شرق به گلزار  تپه يا گداي تپه ( با توجه به وجود افراد بي بضا عت در اين تپه به اين نام معروف شده است ) و از جنوب به رشته كوههاي زاگرس محدود مي شود.

در اين كوهها در تابستان گون فراوان يافت مي شود و حيواناتي مانند مار ،شغال، گرگ، پلنگ ديده شده است . اين كوهها در تابستان محل چراي دامها مي باشد .

عمده ترين محصولات گياهي بن شيرين بيان ، گل ختني ، خاك شير و ريواس مي باشد

 محصولات باغي شامل : آلوچه ، بادام ، گردو ، انگور ، هلو ، زردآلو ، و... مي باشد .  

زبان مردم شهر بن تركي شبيه به زبان مردم اروميه و تبريز مي باشد .ولي هم اكنون بعضي از مردم شهر بن به فارسي تكلم مي كنند .

مذهب مردم شيعه مي باشد و در بيشتر كتابها به عنوان شهر مذهبي ياد شده است .

موقعيت طبيعي :

1- كوه افغان به زبان محلي قوقان :

كوهي است طولاني ، سرسبز و سردسير .كه در دامنه اين كوه چشمه هاي آب سرد و گوارا جاري مي باشد كه اين كوه به باغات اين چشمه مشرف مي شود. در ابتداي اين كوه گرداب واقع شده است در اين كوه آب انباري توسط افغانها ساخته شده است.

2-كوه شيراز كه سه چهارم آن در املاك بن قرار دارد و از شمال شرقي اين كوه به املاك سامان محدود مي شود .

روايت شده است كه : شخص دامداري در اين كوه گوسفند چراني مي كرده است و يك روز متوجه مي شود بزي از گله جدا شده در شكاف سنگي داخل مي شود و از آب آن مي نوشد بعد از آن اتفاق  شبان هر روز براي نوشيدن آب به آنجا مي رفت تا يك روز براي اينكه بداند عمق آب چقدر است ني را در داخل آب مي كند و آب ني را با خود مي برد يك سال بعد ني را در بازار شيراز مي بيند و خواستار آن مي شود داستان به خان  شيراز مي رسد و او را مي خواهند خان شيراز  چند نفر از مباشران خود را همراه چوپان به محل عبور آب مي فرستد و به مباشران مي گويد وقتي آنجا را يافتيد چوپان را بكشيد تا جريان سرچشمه آب پنهان بماند .

روايت ديگر مي گويد طايفه اي از اتابكان فارس به اين محل آمده و اين كوه را ييلاق خود قرار داده و از اين جهت كوه را كوه شيراز مي گويند .

3- كوه جنگي بن كوهي است مرتفع كه سنگر سوق الجيشي مردمان بن در زمان حمله متجاوزان به اين شهر بوده است و در جنوب كوه مزبور زمينهاي مرغوب و زراعتي مي باشد كه شاه نشين مي ناميدند و به روايت ديگر عده اي از طايفه اتابكان زمينهاي اين بخش را پايتخت خود قرار  دادند و چون اين زمينها مورد قبول واقع نشد زمينها را ترك كردند .

در اينجا يكي از اتفاقهاي معروف و به ياد ماندني در اين كوه را توضيح مي دهيم :

روايت حجبر :

آن طور كه مي گويند ياغيان و خوانين زيادي از جمله سوارهاي رضاخان جوزوني و جعفرقلي چرميني به اين منطقه حمله مي كنند از شخصيتهايي كه در مقابل آنها ايستادگي مي كند سيد حسين مرتضوي ملقب به حجبر السادات فرزند سيد جعفر ملقب به عماد الشريعه بود كه مسئول راهداريها بوده و حفاظت از شهر بن تا خوانسار بر عهدة ايشان بوده و به خاطر دلاورمرديهايش به حجبر معروف بود كه حجبر به معني شير مي باشد و وقتي كه متجاوزان حمله مي كنند ايشان در بالاي كوه با تفنگي كه داشته به سوي رضا خان جوزوني شليك مي كند و تير در كنار سم اسب يكي از سواران فرود مي آيد و به آنها هشدار مي دهد كه اگر بر نگرديد تك تك آنها را خواهد كشت . كه آنها از ترس پابه فرار مي گذارند .

بعد از مدتي ايشان مسئول دفتر ثبت اسناد و املاك و ازدواج و طلاق مي شود و در زمان ايشان حاج محمد مرتضوي نيز اين مسئوليت را بر عهده داشتند كه هم اكنون هم اين سمت را بر عهده دارند .

لازم به ذكر است سيد حسين ملقب به حجبر عموي پدر حاج آقا جعفر مرتضوي امام جمعه محترم شهر بن و پسر عموي پدر حاج آقا محمد مرتضوي مسئول ثبت اسناد مي باشد . 

قلعه هاي بن

بن داراي چند قلعه قديم وجديد مي باشد كه معروفترين آنها عبارتند از :

1-قلعه ربيع بيگ كه در جنوب چشمه شاه بلاغي قديم وجود داشته است . طايفه ربيع بيگ از نژاد سلجوقيان و از تركان ، تركستان مي باشند چون ربيع بيگ فرزند بزرگش رحيم خان بوده فاميلهاي احمدي را رحيم خان قديمي مي نامند .

2-قلعه حاجي جامه[1] :

در دامنه كوه بن مي باشد كه داراي دهها اتاق ، انبار  و طويله هاي مستحكم جهت اغنام احشام به انضمام برجهاي بلند مي باشد فرزندان حاج جامه را قلعه اي مي نامند